MİLLİYET.COM.TR / ABD Başkanı Donald Trump’ın İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile geçtiğimiz hafta Beyaz Saray’da açıkladığı 20 maddelik Gazze Planı’nın uygulanabilirliği hala sorgulanırken bölgede barıştan ziyade yeni krizleri gündeme taşıdı. Bu planın, İsrail’in çıkarlarını öne çıkarırken Gazze’ye ağır yükümlülükler yüklediği ve birçok belirsizliği beraberinde getirdiği ifade ediliyor.
Trump’ın planı, bölgede kalıcı çözüm arayışını yeniden gündeme taşıdı. Ancak plan, Gazze halkı için umut yerine yeni endişeler doğurdu. Trump’ın iddialı şekilde tanıttığı bu taslak, Gazze’deki soykırımı durduracak bir yol haritası olarak sunulsa da uygulanabilirliği ve taraflara getirdiği koşullar ciddi soru işaretleri barındırıyor.
Jakarta Post’tan Ian Parmeter’ın kaleme aldığı analize göre planın duyurulması, İsrail’in Gazze’deki yoğun bombardımanını arttığı bir döneme denk geldi. Ancak İsraillilerin üçte ikisi artık savaşın bitmesini isterken, Gazze’de yaşayan halk da büyük yıkım ve acının sona ermesini talep ediyor. Ancak Parmeter’a göre Orta Doğu’nun tarihine bakıldığında iyimser olmak zor. İşte Trump’ın planını tartışmalı hale getiren 5 temel sorun:
1.DERİN GÜVENSİZLİK
Taraflar arasında sıfır güven ortamı var. Planın birçok maddesi muğlak bırakıldığı için taraflar birbirini kolaylıkla suçlayabilir. Son ateşkes yalnızca iki ay sürmüş, Netanyahu süreci Hamas’ı gerekçe göstererek bozmuştu. Bu şartlarda yeni bir mutabakatın kalıcı olması şüpheli.
2.ASİMETRİK KOŞULLAR
Plan, İsrail’in çıkarlarını gözetirken Gazze’ye ağır şartlar dayatıyor. Hamas’tan elindeki tüm rehineleri 72 saat içinde bırakması ve tüm silahlarını teslim etmesi isteniyor. Bu, Hamas’ı savunmasız bırakacak bir adım. Buna karşılık İsrail’in taahhütleri belirsiz. Dahası Hamas, masaya hiç davet edilmedi; önüne yalnızca bir ültimatom kondu: “Kabul et ya da yok edil.”
Plan, Hamas’ın tamamen silahsızlanması talep ediyor. Bu koşullar, Hamas açısından kabul edilemez bir risk yaratıyor. Çünkü Netanyahu’nun bu fırsatı kullanarak yeniden saldırı düzenlemeyeceğine dair hiçbir güvence yok.
3.BELİRSİZ DETAYLAR
Planın uygulama boyutu son derece bulanık. İsrail’in çekilmesinin ardından devreye gireceği belirtilen “Uluslararası İstikrar Gücü”nün hangi ülkelerden oluşacağı açıklanmadı. Netanyahu, daha önce Arap ülkelerinin bu rolü üstlenebileceğini söylese devletlerden resmi bir açıklama henüz gelmedi.
Filistin Yönetimi’nde yapılması gereken reformların nasıl gerçekleşeceği, Gazze halkının sürece nasıl dahil edileceği de belirsiz. Yeniden inşa için kurulacak “Barış Kurulu”nun başına Trump’ın kendisini ataması, Tony Blair’in de sürece dahil edilmesi ise tarafsızlık tartışmalarını büyütüyor.
4.BATI ŞERİA’NIN YOK SAYILMASI
Plan yalnızca Gazze’ye odaklanıyor, oysa Batı Şeria’daki gerilimler her gün büyüyor. İsrail’in yeni yerleşim projeleriyle Batı Şeria’yı ikiye bölmesi, Filistin’in devletleşme ihtimalini neredeyse imkansız hale getiriyor. Gazze için çözüm ararken Batı Şeria’yı dışarıda bırakmak, kalıcı barışın önünü tıkıyor.
5.NETANYAHU’NUN SAĞCI KABİNESİ
Planın önündeki en büyük engellerden biri Netanyahu’nun aşırı sağcı bakanları. Soykırım ve nefret söylemleri nedeniyle çoğu ülkeye girişleri yasaklanan ve istenmeyen kişiler ilan edilen Bakanlar Bezalel Smotrich ve Itamar Ben-Gvir, Hamas tamamen yok edilmeden hiçbir plana “evet” demeyeceklerini açıkça dile getiriyor. Hamas’ın silahsızlanması bile bu isimler için yeterli değil; ideolojinin ve tabanın varlığını “tehdit” olarak görüyorlar.
HAMAS CEPHESİNDEKİ TEPKİLER
Öte yandan BBC’ye göre Hamas’ın askeri kanat lideri İzz el-Din el-Haddad, planı reddetti. Haddad, Trump’ın teklifinin Hamas’ı yok etmeyi amaçladığını ve bu nedenle mücadeleyi sürdürmekten başka çare olmadığını düşünüyor.
Hamas’ın Katar’daki siyasi liderliği ise plan üzerinde bazı değişikliklerle ilerlenebileceğini savunuyor. Ancak onların etkisi sınırlı; çünkü rehineler üzerindeki kontrol askeri kanatta. Gazze’de hala 48 rehinenin tutulduğu, bunlardan yalnızca 20’sinin hayatta olduğu tahmin ediliyor. Planın ilk 72 saatte tüm rehinelerin serbest bırakılmasını şart koşması, Hamas’ın elindeki tek pazarlık kozunu ortadan kaldırıyor.
Üstelik İsrail’in kısa süre önce Doha’da Hamas liderliğini hedef alan hava saldırısı düzenlemesi, “ateşkes sonrası saldırılar” endişesini artırdı. Bu nedenle Trump’ın “İsrail anlaşmaya uyacak” garantisi Hamas nezdinde inandırıcı değil.
Plan ayrıca Gazze’de “geçici Uluslararası İstikrar Gücü” konuşlandırılmasını öngörüyor. Hamas bunu yeni bir işgal biçimi olarak görüyor. ABD’nin açıkladığı İsrail çekilme haritasında ise Gazze’nin Mısır ve İsrail sınırlarında bir “güvenlik tampon bölgesi” oluşturulması dikkat çekiyor. Bu alanın nasıl yönetileceği belirsiz, ancak İsrail’in dahil olması halinde yeni bir tehdit noktası doğacağı açık.
‘TEHDİTLERLE HAREKET ETMİYORUZ’
Bununla birlikte Perşembe günü HamasSiyasi Büro Üyesi Muhammed Nezzal, basına yaptığı açıklamada, “Hamas, plan açıklandığı 30 Eylül’den sonraki günden itibaren Filistinli gruplar, bağımsız şahsiyetler ve arabulucularla hem içeride hem dışarıda istişarelere başladı. Elimizde çok sayıda eleştiri olmasına rağmen hareket, konuyu tüm ciddiyetiyle ele alıyor” ifadelerini kullandı.
Hamas’ın planı ciddi biçimde değerlendirdiğini ve yakında yanıt vereceğini belirten Nezzal, nihai tutum olarak Filistin halkının en yüksek çıkarlarını ve Filistin davasının stratejik sabitelerini dikkate alacaklarını vurguladı.
“Bizden ya tamamen kabul ya da tamamen ret gibi bir yaklaşımı kabul etmiyoruz. Zaman baskısı ve tehditlerle hareket etmiyoruz” diyen Nezzal,Hamas’ın Filistin halkının çıkarlarını gözeten ve tüm siyasi dengeleri dikkate alan yaklaşım sergilediğini vurguladı.
NE OLMUŞTU?
Beyaz Saray, 29 Eylül’de Trump’ın 20 maddeden oluşan “Gazze Çatışmasını Sonlandıracak Kapsamlı Planı” adlı önerisini açıklamıştı.
Trump, Beyaz Saray’da kabul ettiği Netanyahu ile düzenlediği ortak basın toplantısında, planın taraflarca kabul edilmesi halinde “savaşın” derhal sona ereceğini, İsrail’in Gazze’den kademeli geri çekileceğini, Gazze’de Hamas’ın rolünün olmadığı yeni sürecin başlayacağını ve tüm esirlerin serbest kalacağını söylemişti.
Netanyahu da planın “savaş hedeflerini gerçekleştirdiğini” belirterek, destek açıklaması yapmıştı. Katar ve Mısır, Trump’ın Gazze planını Hamas’a iletmişti.